Cuộc phiêu lưu 20 năm vượt Thái B́nh
Dương đến Mỹ
Tác Giả: Thanh Trúc, phóng viên RFA Thứ
Sáu, 28.05.2010
Từ
Việt Nam ,
thuyền nhân cuối cùng tới nước Mỹ sau
hơn hai mươi năm phiêu lưu trên biển Thái B́nh
Dương.

Anh Lê
Văn Nơi đứng trước văn pḥng luật
sư đă tranh đấu cho anh được tỵ nạn
tại Hoa Kỳ / Photo courtesy SOS Boatpeople
Khi chiếc thuyền mong manh chở một số
người vượt biển ra khỏi hải phận
Việt Nam
năm 1989, Lê Văn Nơi là một thanh niên.
Tháng Ba
năm 2010, được chấp thuận qui chế tị
nạn v́ lư do tôn giáo, ông Lê Văn Nơi trở thành thuyền
nhân cuối cùng đến Mỹ sau 20 năm và 8 tháng
lưu lạc trên những ḥn đảo lớn nhỏ của
Thái B́nh Dương.
Hơn
20 năm giấc mơ đă trở thành sự thật
Mục Đời Sống Người Việt Khắp
Nơi hôm nay kể lại chuyến đi những mười
mấy năm của Lê Văn Nơi từ đảo
này qua đảo khác trước khi tấp vào đảo
Guam, lănh thổ hải ngoại của Hoa Kỳ với khoảng
vài trăm người Việt, được phép ở lại
một cách chính thức sau nhiều lần ra trước
Ṭa Di Trú địa phương.
Người
trực tiếp từ Washington bay
qua Guam để giúp đỡ ông
Lê Văn Nuôi về mặt pháp lư, Tiến sĩ Nguyễn
Đ́nh Thắng, Giám đốc điều
hành Ủy ban Cứu Người Vượt Biển, kể
lại:
“Khi đến đảo Guam
th́ anh Lê Văn Nơi gặp một người quen cũ
ở Thị Nghè là chị Bé Ba. Đây là sự t́nh cở
hi hữu v́ cộng đồng người Việt ở Guam chỉ khoảng ba đến bốn
trăm người. Nhờ sự quen biết đó mà chị
Bé Ba cùng với cộng đồng người Việt nhỏ
bé ở Guam đă xúm lại giúp đỡ cho anh Nơi,
hướng dẫn anh đi t́m luật sư, giúp anh ra
tŕnh diện với chính phủ Mỹ để xin ở lại
Hoa Kỳ.
Thế
nhưng chính phủ Hoa Kỳ muốn trục xuất anh Lê
Văn Nơi về Việt Nam v́ cho rằng anh không có
lư do ǵ để xin tị nạn. Bên luật sư của
Sở Di dân Hoa Kỳ quyết chứng minh rằng anh
Nơi sẽ được an toàn khi trở về Việt
Nam bằng cách tŕnh trước toà bản phúc tŕnh về
tự do tôn giáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, qua
đó cho thấy Việt Nam là một quốc gia không có vấn
đề bất dung tôn giáo. Bên
phía luật sư của anh Nơi thấy cần phải
chứng minh ngược lại. Cộng
đồng người Việt ở Guam
đă t́m mọi cách và cuối cùng liên lạc với chúng
tôi.”
Từ
chị Bé Ba là người ở Thị Nghè cạnh gia
đ́nh anh Nơi trước kia, đến những
người khác trong đó có bà Kim Chi, mà sự quen biết
với giáo sư Nguyễn Ngọc Bích, và bà Nancy Bùi ở
Washington, dẫn tới Tiến sĩ Nguyễn Đ́nh
Thắng và Ủy ban Cứu Người Vượt Biển.
Tháng 11
năm 2009 ông Nguyễn Đ́nh Thắng đến Guam, phối
hợp cùng luật sư của ông Lê Văn Nơi:
“Tại Ṭa án chúng tôi đă tŕnh bày là anh
Nơi ra đi v́ lư do sợ bị ngược đăi về
vấn đề tôn giáo. Luật sư bên Sở
Di trú Hoa Kỳ dẫn chứng rằng hiện nay về
tôn giáo ở Việt Nam
rất thoải mái. Họ dùng bản
phúc tŕnh tôn giáo thường niên của Bộ Ngoại giao
Hoa Kỳ để chứng minh điều đó.
Khi
chúng tôi ra toà để làm nhân chứng th́ chúng tôi đă nêu
ra cho quan toà biết c̣n một bản phúc tŕnh nữa của
Uỷ hội Hoa Kỳ về Tự do Tôn giáo Quốc tế,
và trong bản phúc tŕnh đó liệt kê Việt Nam là 1 trong
11 quốc gia trên thế giới có t́nh trạng đàn áp tôn
giáo tệ hại nhất.
Trước sự việc như vậy, vị chánh án ra lịnh ngưng phiên xử để có
thời gian đọc bản phúc tŕnh của Ủy hội Hoa
Kỳ về Tự do Tôn giáo Quốc tế.
Tháng Ba năm 2010, chúng tôi được tin mừng
là quan toà triệu tập lại vụ xử và tuyên bố
anh Nơi chính thức được thừa nhận là tị
nạn tại Hoa Kỳ.”
Rời
khỏi hải phận Việt Nam năm 1989
Bây giờ xin mời quí vị ngược ḍng thời
gian để nghe ông Lê Văn Nơi thuật lại câu chuyện
vượt biển hơn hai chục năm trước.
V́ bản thân và gia đ́nh bị cản trở trong việc
thờ phượng, lại không muốn đi kinh tế mới
cũng như đi nghĩa vụ quân sự, nhiều lần
Lê Văn Nơi t́m cách trốn đi nhưng thất bại:
“Tới năm 1989 th́ ḿnh mới vượt
biên được. Ḿnh đi tới Borneo , ở
đó hơn một tuần th́ di chuyển qua đảo lớn.
Khi có nhiều người tị nạn từ
các đảo tập trung về th́ Cao Uỷ cấp tàu lớn
để chở người tị nạn. Vô đó ở thêm một tuần nữa th́ vô trại tị
nạn Galang.”
Sống tại Galang hơn 6 năm, qua những đợt
phỏng vấn và thanh lọc, nhưng Lê Văn Nơi không
được nước nào nhận. Lúc đó cũng là thời điểm 1996, các trại
tị nạn ở Indonesia
chuẩn bị đóng cửa và cưỡng bách thuyền
nhân trở về nguyên quán. Không muốn trở về
Việt Nam ,
anh Nơi cùng một nhóm bạn bỏ trốn vào rừng:
“Ḿnh trốn dưới ghe ở mấy lùm dừa nước
đặng tránh sự kiểm soát của cảnh sát họ
dắt chó đi theo. Ở
dưới nước th́ không có mùi hơi người,
chó không bắt hơi được. Ḿnh ở đó
khoảng hai tháng, sau đó ḿnh với hai người bạn
chèo xuồng ra xa rồi căng buồm chạy dọc theo
mấy cái đảo xuống dưới Jakarta .
Với
đầy đủ lương thực nhưng không có la
bàn mà chỉ với một bản đồ đi biển,
gió lên th́ căng buồm mà lặng gió th́ chèo, mất gần
hai tháng anh Nơi và ba người bạn tấp vào một
vùng đảo quá Jakarta một chút:
“Đến Chitrabon th́ ghe hư, ḿnh vô đó
định mua dầu chai đặng sửa ghe nhưng mua
không được v́ dân ở đó không xài tiền đô.
Hai nữa dân địa phương thấy có ghe lạ
bèn tŕnh cảnh sát. Cảnh sát địa phương lại
hỏi ḿnh cũng khai thiệt là ḿnh trốn từ trại
tị nạn ra ḿnh muốn t́m tự do ḿnh muốn qua Úc. Họ ḍm chiếc ghe ḿnh rồi nói đi qua Úc mà
đi ghe này là chết.”
Cảnh
sát ở đảo Chitrabon bắt nhóm anh Nơi giao qua
Sở Di trú. Sau khi điều tra, tất cả bị giải
về nhà tù của Sở Di trú ở Jakarta . Đó là tháng 11 năm 1996.
Tại đây, gặp những nhân viên Cao ủy Tị nạn
người Indonesia , cả nhóm bày tỏ nguyện vọng là
không muốn trở lại Việt Nam . Sau đó nhân viên Cao ủy
can thiệp để cả bọn được giam vào
nơi tương đối sạch sẽ đàng hoàng
hơn.
1996 rời
Jakarta đi Bali
Dần dà, nhờ được đi lại thong thả
trong tù, anh Lê Văn Nơi giúp đỡ các nhân viên Sở Di
trú mọi việc từ dọn dẹp, lau chùi, rửa xe
đến sửa bàn ghế. Được hơn nửa
năm, nhân viên Sở Di trú tin tưởng và thỉnh thoảng
cho ra ngoài để đi chợ:
“Bắt đầu ḿnh lựa mấy anh bạn đồng
chí hướng, có tánh nhẫn nại, gom nhau lại đặng
đi nữa. Những lần
được ra đi chơi th́ ḿnh t́m đường
đi nước bước.
Ḿnh gom tiền xin được của người em rồi
mua vé, bốn anh em trốn xuống đảo du lịch Bali . Ḿnh tính xuống đó rồi ḿnh mua một chiếc
ghe nhỏ đặng chạy qua Úc, v́ đảo Bali gần với Úc.”
Anh Lê
Văn Nơi đă xin tiền của thân nhân đang ở
nước ngoài, sau đó gom những người đi
cùng lại, mua vé xe tốc hành chạy xuống
Bali :
“Ḿnh gom tiền xin được của người em rồi
mua vé , bốn anh em trốn xuống đảo du lịch Bali . Ḿnh tính xuống đó rồi
ḿnh mua một chiếc ghe nhỏ đặng chạy qua Úc,
v́ đảo Bali gần với
Úc.”
Tới được Bali
th́ tiền cũng cạn, không có giấy tờ tuỳ thân
nên không thể mướn nhà trọ. Cả bốn người bỏ qua đảo
Plambok, t́m đường đến một làng ven biển
để xin đi đánh cá và chờ thời cơ.
Qua tới
Plambok, một người đánh xe ngựa
tốt bụng đưa cả bọn đến địa
chỉ người quen th́ mới hay người này đă
chết mấy năm rồi. Thấy tội nghiệp,
người tài xế xe ngựa cho về
nhà tá túc một đêm. Qua hôm sau, biết mấy người
này muốn xuống miền duyên hải, ông tài xế xe ngựa nói là đường đi rất
xa và cuộc sống ở đó rất khó khăn. Thế
là cả bọn quyết định mua vé xe quay trở lại
Borneo , t́m một người cảnh sát đă
giúp đỡ bạn của họ trước kia.
Qua một
tối ngủ ngoài bến xe, t́m đến
nhà người cảnh sát Indonesia sáng hôm sau, cả bốn
được người cảnh sát giàu ḷng hảo tâm
mang đi kiếm việc làm. Anh Lê Văn Nơi và hai
người bạn được gởi lên rừng phụ
đốn củi, người c̣n lại xuống làng chài theo ghe đánh cá. Ở trên rừng làm việc
vất vả, ăn uống kham khổ
mà lại không có tiền lương:
“Bắt đầu ḿnh bị phù thủng, cứ làm một
chút là thấy mệt, ḿnh nói với hai anh bạn kia
thà đi làm biển mà có ăn và khỏe hơn chứ c̣n ở
trong rừng kiểu này, vác nặng mà không trả tiền
riết chắc chết.
Nói chung hồi c̣n ở Việt Nam ḿnh đâu biết
đánh cá, nhưng ra đó v́ bắt buộc th́ phải
đi, nói chung cũng gian nan dữ lắm. Theo ghe biển
đi cào tôm th́ nói chung cũng may mắn,
đánh tôm có lúc trúng dữ lắm thành ra mấy ông Indo ở
đó cũng thích kêu ḿnh đi làm cho người ta, anh em
đứa nào cũng có công ăn chuyện làm, có ghe đi
có tiền ra vô đàng hoàng.”
1999 rời Borneo trực chỉ New Zealand
Trúng được mấy lần tôm, bốn
người dành dụm mua một chiếc ghe riêng,
mượn thêm tiền của chủ để trang bị
máy móc trên tàu. Sau một thời
gian trả hết nợ, cả bọn lại tính chuyện
ra khơi. Nhưng đến lúc đó
th́ một trong bốn người, v́ thích cuộc sống
tại làng chài này, quyết định ở lại.
Hai năm sau, một ngày trời yên biển lặng, cả
ba giong buồm rời đảo Borneo :
“Bỏ Borneo th́ ḿnh tính đánh một ṿng xuống hướng
đông đi về phia Sulawesi rồi xuống đến Papua New Guinea
rồi Solomon, mấy cái đảo dưới đó. Ḿnh
tính là sẽ bỏ Papua New Guinea, bỏ Úc rồi qua New
Zealand v́ ở New Zealand ḿnh nghe nói sẽ không bị
đánh đập bị trả về Việt Nam. Thành ra ḿnh tính một đoạn đường
rất là xa, ḿnh dự trữ lương thực dầu mỡ
đầy đủ hết.”
Trên
đường trực chỉ New Zealand, khi coi lại bản
đồ, anh Nơi và hai bạn thấy có một đảo
nằm dưới sự quản trị của Hoa Kỳ,
đó là đảo Guam. Thế là thuyền đổi
hướng, định đi ngang vùng đảo Palau,
đảo Yap rồi tiến về phía Guam gần hơn
New Zealand đến hai phần ba đường.
Bị tàu tuần dương Indonesia
chặn lại trên đường tiến về Palau , cả bọn năn nỉ họ đừng
bắt và xin đi tiếp:
“Từ
đảo Palau này tới
đảo Palau nọ
đến đảo Palau
kia ḿnh chỉ đi từ từ chuyền
theo các đảo chứ không dám ra ngoài khơi nữa.”
Giữa đường gặp giông gió, tàu lạc hướng
lênh đênh trên biển ba ngày mà không thấy bóng dáng một
đảo nào, ba người quyết định quay tàu lại
để trực chỉ Philippines .
Sau hai mươi bốn tiếng đồng hồ, họ
phát hiện một đảo ở xa và tiến về phía
đó. Đây là một đảo nhỏ chỉ
có mấy chục dân, cũng có đảo trưởng và cảnh
sát. Khi nghe những thuyền nhân xin sửa tàu
và xin thêm dầu để tiếp tục đi, đảo
trưởng liền đuổi họ ra khỏi vùng đảo
Palau
ngay lập tức v́ nếu không th́ ông ta sẽ bắt họ
lại.
Cuộc
hành tŕnh trôi nổi cứ thế tiếp
tục cho đến khi tàu cặp vào một hoang đảo,
lại ra khơi chạy tiếp đến đảo Mulu
trước khi tới được đảo Yap, vốn
nhỏ như một chấm đen trên bản đồ
Thái B́nh Dương mênh mong:
“Lúc đó ḿnh tưởng đảo Yap là của Mỹ rồi,
ḿnh ở đó trong ṿng 9 năm.”
2009 rời
đảo Yap hướng đến Guam , Hoa Kỳ
Chín năm trên đảo Yap, làm việc cật lực
để có tiền mua tàu, đồng thời lập kế
hoạch đến đảo Guam như chặng cuối
của chuyến vượt biển mười mấy
năm trời.
Lần này anh Lê Văn Nơi trang bị kỹ
hơn, vừa hải đồ vừa la bản vừa
GPS tức máy định vị bằng vệ tinh. Đến lúc này, một trong hai người
đi cùng anh, đă lập gia đ́nh với một phụ
nữ trên đảo Yap, quyết định không phiêu
lưu đến Guam nữa.
Năm
giờ chiều ngày 25 tháng Sáu 2009, anh Nơi cùng người
bạn c̣n lại, anh Hiền, bắt đầu ra khơi.
Bốn ngày trên biển khơi, đến mười giờ
sáng ngày 29 tháng Sáu 2009 th́ tàu cặp đảo Guam. Đặt
chân lên Guam , hai người nhờ dân địa
phương chỉ đường vào dần trong thành phố.
Khi một
người lái xe hỏi là muốn tới đâu, anh
Nơi nhanh trí bảo cho tới khu phố Việt Nam . Tại đây, gặp đồng
hương, anh t́nh cờ t́m được chị Bé Ba
cùng quê để rồi từ chị mà được nhiều
người Việt ở Guam giúp đỡ như lời
Tiến sĩ Nguyễn Đ́nh Thắng kể cùng quí vị
vừa năy:
“Lúc đó ḿnh thấy ḿnh được cảm giác an toàn, ḿnh bước vô đúng một vùng
đất văn minh tự do rồi đó. Ḿnh mới
được công nhận quyền tị nạn ngày 24
tháng Ba, th́ người ta mới cấp cho ḿnh một
cái I-94, ḿnh có quyền đi làm lâu rồi là v́ những
người quen như mấy anh mấy chị ở
đây xin cho ḿnh cái Working Permit, ḿnh đi làm thành ra ḿnh mới
có chút đỉnh tiền xoay sở và lo luật sư này nọ.”
Và ước vọng của người ra
đi từ thời trai trẻ, hơn hai mươi
năm sau tới đất Mỹ, là gắng để
dành tiền vào Mỹ để đi học một nghề
nào đó.
Câu chuyện về thuyền nhân cuối cùng tới Guam, mảnh
đất từng đón những người tị nạn
Việt Nam
đầu tiên ba mươi lăm năm trước, kết
thúc ở đây.