NGHỀ VỢ CHỒNG
Có bao giờ bạn nghĩ đời sống vợ chồng
cũng là một nghề không? Chắc chắn mọi
người đều nghĩ vợ chồng là chuyện t́nh cảm yêu đương,
cớ sao lại gọi là một nghề?...
Vào ngày 7 tháng 1 năm 2008, có một
người Mỹ gốc Việt, 38 tuổi đă ném bốn
đứa con nhỏ từ bốn tháng đến ba tuổi
trên một chiếc cầu tại tiểu bang Alabama, Hoa Kỳ.
Theo tin tức th́ hai vợ chồng anh thường căi nhau
suốt ngày, hầu như không ngày nào mà hàng xóm không nghe vợ
chồng anh to tiếng mắng chửi nhau. Ngoài việc
xung đột, bất đồng ư kiến với vợ,
anh c̣n uống rượu và xài thuốc kích thích, nên không kiềm
chế nổi cơn say.
Vào ngày nói trên, sau khi căi nhau với vợ, anh xách bốn
đứa con lên xe và đem ra cầu liệng xuống
sông, sau đó cảnh sát đă t́m được xác của
bốn đứa trẻ này. Khi ra ṭa anh đă thú tội và
nhận án tử h́nh.
Câu chuyện này đă làm
rung động giới truyền thông Mỹ nói chung và giới
cộng đồng Việt Nam nói riêng.

Ở Việt Nam, những chuyện vợ chồng xung đột,
căi vả, mắng chửi hoặc đánh nhau bể đầu,
chảy máu không phải chuyện
lạ, nhưng ở một xứ văn minh như Hoa Kỳ
mà xảy ra đưa tới án mạng giết bốn
đứa con thơ như vậy quả thật là khủng
khiếp.
Ở đời nam, nữ lớn lên cưới hỏi
nhau là lẽ tự nhiên, không ai thắc mắc tại sao phải
như vậy. Thế nhưng đến khi gia đ́nh vợ
chồng tan vỡ, ly dị, chửi nhau, đánh nhau, và có
lúc giết nhau th́ người ta lại ngạc nhiên hỏi:
"Ủa, tại sao lại có thể xảy
ra như vậy?"
Thông thường, trước khi đi làm kiếm tiền,
người ta phải đi học để có nghề
trong tay, sau đó mới đi xin việc làm. Một người
muốn làm bác sĩ, ít nhất phải học xong tú tài, rồi
thi tuyển vào đại học y khoa, và học từ bảy
đến mười năm, sau đó mới được
phép ra mở pḥng mạch. Một người muốn làm kỹ
sư cũng phải qua tú tài, rồi thi tuyển vào các
trường kỹ sư, học tổng cộng ít nhất
năm năm, sau đó mới ra hành nghề kỹ sư.
Trong xă hội, tất cả ngành y tế, kỹ thuật,
khoa học, v.v... các nhân viên đều phải được
học nghề và huấn luyện trước khi
được mướn. Và nhiều khi đang hành nghề,
hàng năm vẫn phải đi học thêm khóa tu nghiệp
để cập nhật hóa những kiến thức mới.
Trong khi đó đa số người ta lập gia đ́nh
vào lứa tuổi trung b́nh từ 18 đến 25, mà không có
một chút khái niệm căn bản tối thiểu về
đời sống gia đ́nh, tâm lư, sinh lư, t́nh cảm. Họ
chỉ biết xưa nay thấy ai cũng lập gia
đ́nh cho có đôi th́ làm theo, vậy thôi.
Có bao giờ bạn nghĩ đời sống vợ chồng
cũng là một nghề không? Chắc chắn mọi
người đều nghĩ vợ chồng là chuyện t́nh cảm yêu đương,
cớ sao lại gọi là một nghề?
Chữ nghề nghe có vẻ vô t́nh quá!
V́ nghề là một việc làm kiếm tiền, trong đó không
có t́nh cảm ǵ hết. Nếu tôi là bác sĩ giỏi chữa
bạn hết bệnh th́ bạn phải trả tiền
cho tôi. Nếu tôi là kỹ sư giỏi, thợ giỏi th́
chủ phải trả lương cho tôi, hai bên không có t́nh cảm
ǵ hết. Nếu bạn mở tiệm làm nhà hàng, nấu
ăn ngon th́ sẽ đông khách. Mới nh́n qua các cơ sở
y tế, kỹ thuật, thương mại dường
như không có t́nh cảm, nhưng thật ra đều có
t́nh cảm bên trong. Nếu bạn là bác sĩ giỏi mà
không có t́nh người, xem bệnh nhân như cỏ rác th́
chắc chắn họ sẽ không tới và bạn sẽ ế
khách. Nếu bạn là kỹ sư giỏi mà phách lối,
làm tàng không biết kính nể sếp trên th́ họ sẽ
đ́ bạn, không tăng lương hoặc kiếm cớ
đuổi bạn. Nếu bạn nấu ăn ngon mà không
khéo tiếp đăi, ân cần phục vụ khách hàng th́ họ
sẽ bỏ đi ăn tiệm khác. Bất cứ một
cơ sở, hăng xưởng nào cũng cần những
nhân viên giỏi, ngoài việc rành nghề c̣n phải biết
giao tiếp cư xử với kẻ trên người
dưới một cách ḥa thuận và có t́nh người th́
mới thành công, phát triển.
Gia đ́nh cũng là một cơ sở
nhỏ (small business),
trong đó cả hai vợ chồng đều là chủ nhân
và đồng thời cũng là người làm. Cả hai cần
phải biết hợp tác với nhau về khả năng
lẫn t́nh cảm để đóng góp xây dựng
"cơ sở" mang tên là "gia đ́nh" được
hạnh phúc. Mỗi người cần phải biết bổn
phận cũng như quyền lợi của ḿnh.
Thế nhưng rất tiếc, sau khi trải qua thời
trăng mật của "t́nh yêu", người ta
thường quên đi bổn phận mà chỉ chú ư tới
quyền lợi, đ̣i hỏi, mong muốn người kia
phải làm theo ư ḿnh, chiều chuộng ḿnh, phục vụ
ḿnh.
Nếu bạn đồng ư với quan niệm "gia
đ́nh là một cơ sở nhỏ" th́ vợ chồng
cũng là một nghề, trong đó người chồng cần
phải học nghề làm chồng, và người vợ cần
phải học nghề làm vợ. Con người ta mới
sinh ra không ai tự nhiên biết nói, biết đọc, biết
viết, mà cần phải được dạy nói, dạy
đọc, dạy viết. Cái ǵ cũng phải học th́
mới biết làm. Vợ chồng là một nghề làm suốt
cuộc đời, vậy mà không có trường hay lớp
nào dạy.

Cùng lắm, trước khi gả con gái
về nhà chồng th́ người mẹ dạy con vài lời
về cách làm dâu.
Đến ngày làm lễ cưới ở nhà thờ hay
trong chùa th́ các cha và quư thầy cũng chỉ khuyên vợ chồng ăn ở ḥa thuận
và chung thủy với nhau.
Nghĩ
lại ở đời chưa có cái nghề nào, trong đó
người ta không được dạy chút nào mà phải
vô làm ngay như nghề vợ chồng.
Có lẽ người ta nghĩ cái nghề
này không cần học, cứ làm đại th́ từ từ
sẽ biết, tiếng Pháp gọi là "apprendre sur le
tas", tạm dịch là "vừa làm vừa học",
hên th́ hưởng, xui th́ chịu.
Ngoài ra nghề vợ chồng không phải thích th́ làm, chán
th́ nghỉ dễ dàng như các nghề khác. Đương
nhiên thời nay người ta có thể lấy nhau vài
năm rồi ly dị, nhưng nếu có con th́ vấn
đề ly dị, chia gia tài thật là nhiêu khê, phiền
toái. V́ thế có những cặp chán ghét nhau mà vẫn phải
sống chung v́ con cái, kinh tế, thể diện, hay truyền
thống, v.v...
T́nh
yêu suông không đủ đem lại hạnh phúc. T́nh yêu chỉ
là động cơ thúc đẩy hai người đến
với nhau, nhưng sống chung hạnh phúc là một việc
khác. Nó đ̣i hỏi mỗi người phải biết
cách cư xử với nhau.
Trong
các đạo giáo gọi đó là "đạo vợ chồng".
Đạo vợ chồng thường chỉ dạy
"bổn phận" (duty, devoir) của vợ chồng.
Biết
được "bổn phận" cũng là một
điều đáng quư rồi, nhưng vẫn chưa đủ
đem lại hạnh phúc, nó chỉ giúp cho gia đ́nh sống
b́nh yên, không sóng gió.
Giống như một nhân viên biết bổn phận của
ḿnh là đi làm chăm chỉ, đúng giờ, nhưng
chưa chắc anh ta làm việc giỏi, biết tăng lợi
nhuận cho chủ. Do đó ngày nay, các hăng xưởng phải
gửi nhân viên đi học thêm các lớp tu nghiệp để
nâng cao năng xuất. Người nhân viên cũng có quyền
lợi như được nghỉ hè một năm hai tuần
hay một tháng.
Cũng thế, ngoài "bổn phận" (hay trách nhiệm),
người vợ và chồng cũng nên biết ḿnh có những
"quyền lợi" ǵ để không bị đàn áp,
bóc lột, lường gạt. Ngoài bổn phận và quyền
lợi, vợ chồng cần phải học hỏi thêm
những cách thức xây dựng hạnh phúc, gọi tắt
là nghệ thuật sống (art of living).
Do đó chữ "nghề" vợ chồng bao gồm
nhiều nghĩa:
- bổn
phận,
- trách nhiệm,
- đạo
nghĩa,
- quyền
lợi,
- và nghệ
thuật.
Nếu được học một
chút "nghề" vợ chồng, ít nhất là "bổn
phận" th́ đă không có những người chồng
say rượu, vũ phu đánh đập vợ con, hoặc
như người đàn ông ném bốn đứa con xuống
sông ở trên, làm tan nát gia đ́nh; không có những người
vợ lẳng lơ, say mê cờ bạc, phá hoại gia
cang.
Bên đạo Chúa, có những lớp dạy
về đời sống gia đ́nh cho những cặp vợ
chồng sắp cưới, giúp họ t́m hiểu về
tâm sinh lư, t́nh cảm nam nữ, cách sống làm vợ, làm chồng,
làm cha mẹ, hiểu biết về những khó khăn thử
thách của đời sống gia đ́nh sau khi cưới,
cách giáo dục con cái trở thành người tốt trong xă
hội, v.v... Đây là một điều rất hay cần
được bắt chước học hỏi.
Trong đạo Phật, mặc dù nhấn mạnh về sự
giải thoát sanh tử luân hồi, đức Phật vẫn
không quên dạy cho người tại gia cư sĩ những
phương pháp sống hạnh phúc trong cuộc đời
như trong các kinh Thiện Sinh, Bảy Loại Vợ,
Người Vợ Mẫu Mực, Người Cư Sĩ,
Hiền Nhân, v.v... Song le những kinh này không được
khai triển rộng răi nên ít người để ư học
hỏi và áp dụng trong cuộc sống.
Có những người suốt ngày ngồi thiền, niệm
Phật, tụng kinh và quên mất bổn phận làm vợ
làm chồng, làm cha mẹ, khiến người hôn phối
đâm ra oán ghét đạo Phật và nghĩ rằng các thầy
đă làm mất hạnh phúc gia đ́nh của họ.
Từ đó gia đ́nh trở nên xào xáo,
bất ḥa, càng tu vợ chồng càng căi nhau, giận nhau rồi
cho là tại tu nên đổ nghiệp, ma phá..
Họ đâu ngờ tu một cách ích kỷ, chỉ biết
phần ḿnh và bỏ mặc bổn phận nên mới sinh
ra phiền năo như vậy. Do đó người Phật tử
thông minh, khéo léo là người biết dung ḥa đời sống
gia đ́nh và tâm linh.
Thích Trí Siêu